|
سیاتیك، نام یك عصب است
اصطلاح سیاتیك در حقیقت مربوط به دردی است كه در طول عصبی به
همین نام انتشارمییابد. این عصب طولانیترین عصب داخل بدن شما است كه از لگن تا انتهای
پا ادامه دارد و در طول مسیر خود به شاخههای متعددی تقسیم میشود. هرگونه فشار بر روی این عصب میتواند باعث ایجاد درد در تمام
طول عصب شود (یعنی مسیری كه از كمر شروع میشود و از پشت پا پایین میآید و تا پاشنه پا
میرسد.) البته علائم ممكن است از یك درد خفیف تا ناتوانی و از كارافتادگی كامل
متغیر باشد و گاهی ممكن است با احساس خارش، سوزش، بیحسی و ضعف عضلانی هم همراه
باشد.
این درد بهطور تدریجی شروع شده و با گذشت زمان افزایش مییابد
و در هنگام نشستن، برخاستن، عطسه و یا سرفهكردن بدتر میشود. ویژگی آن هم این است
كه معمولا فقط یكی از اندامهای تحتانی شما را درگیر میكند. در موارد خیلی شدید
بیماری، شاید حتی كنترل مثانه و یا روده نیز از دست برود. این وضعیت اخیر، بسیار
نادر، اما بسیار خطرناك است.
درد سیاتیك از كجا میآید؟
شایعترین علت بیماری سیاتیك، بیرونزدن دیسك بین مهرهای و
فشار آن بر روی ریشههای عصبی است كه به آن فتق دیسكبینمهرهای نیز گفته میشود. دیسكهای بین مهرهای صفحاتی از جنس غضروف هستند كه مهرهها را
از هم جدا میكنند. دیسكهای سالم، ستون مهرهها را انعطافپذیر نگاه داشته و كمك
میكنند تا مهرهها بتوانند بهراحتی بر روی هم بلغزند.
با افزایش سن، این دیسكها شروع به تحلیل رفتن میكنند و خشك و
تاحدی شكننده میشوند. این مسئله موجب بیرون راندهشدن دیسك از محل خود (فتق) و
فشار آن بر روی ریشه عصبی و در نتیجه بروز علائم بیماری سیاتیك میشود. البته به غیر
از فتق دیسك بینمهرهای، عوامل دیگری نیز باعث ایجاد درد سیاتیك میشوند. مثلا
تنگی ستون مهرهها در قسمت كمری و نیز بیماری اسپوندیلولیستزی (كه در آن یك مهره
به آرامی بر روی مهره دیگر و رو به جلو میلغزد) میتوانند باعث ایجاد علائم
بیماری شوند. نشانگان پیریفورمیس هم نام اختلالی است كه در اثر اسپاسم عضلهای به
همین نام ایجاد میشود. این عضله در نزدیكی عصب سیاتیك قرار دارد و اسپاسم آن باعث
فشار بر عصب و بروز درد سیاتیكی میشود. سایر علل ایجادكننده بیماری سیاتیك
عبارتند از:
تومورهای نخاعی كه بر روی ریشههای عصبی فشار وارد میكنند،
سوانحی نظیر تصادفات اتومبیل و یا ضرب دیدن ستون مهرهها كه موجب آسیب به اعصاب میشوند
و تومورهای خود عصب سیاتیك كه البته بسیار شایع هستند. در برخی موارد هم هیچگاه
علتی جهت بیماری سیاتیك یافت نمیشود.
چه كسانی دچار درد سیاتیك میشوند؟
مهمترین عوامل خطر برای بیماری سیاتیك عبارتند از:
سن: تغییرات
وابسته به سن درستون مهرهها شایعترین علت بیماری سیاتیك هستند. تحلیل رفتن دیسكهایبین
مهرهای كمری از سن 30 سالگی شروع میشود ولی تنگیهای ستون مهرهای كه یك علت
دیگر بیماری سیاتیك هستند اغلب افراد را در سنین بالاتر از 50 سال درگیر میكنند.
شغل: افرادی كه شغلشان نیاز به چرخش مكرر كمر دارد، آنهایی كه
بارهای سنگین حمل میكنند و كسانی كه بهمدت طولانی رانندگی میكنند، بیش از سایر
افراد دچار بیماری سیاتیك میشوند.
فعالیتهای فیزیكی:
افرادی كه برای مدتهای طولانی مینشینند و یا یك زندگی
راكد و كمفعالیت را دنبال میكنند نسبت به افراد فعالتر، بیشتر مستعد ابتلا به
بیماری سیاتیك هستند.
فاكتورهای ژنتیكی:
دانشمندان 2 ژن را شناسایی كردهاند كه تصور میرود وجود
آنها باعث استعداد برخی افراد به بروز بیماری سیاتیك میشود.
علاوه بر موارد فوق، افراد مبتلا به بیماری دیابت نیز بهدلیل
آسیب و تخریب عصبی كه در اثر دیابت در آنها ایجاد میشود، بیشتر مستعد ابتلا به
بیماری سیاتیك هستند.
زمان مراجعه به پزشك
بیماری خفیف معمولا با كمی صبر و حوصله خودبهخود از بین میرود.
ولی اگر بیماری شما با كارهایی كه انجام دادید بهبود نیافت و یا آنكه درد شما بیش
از 6 هفته طول كشید،باید به پزشك مراجعه كنید. در مواردی هم كه درد شما از ابتدا بسیار
شدید است و یا روزبهروز بدتر میشود،باید به پزشك مراجعه كنید.
در مواردی هم كه درد شما بهدنبال یك آسیب شدید نظیر یك تصادف
اتومبیل ایجاد شده و یا اگر علاوه بر درد، دچار مشكلاتی در اجابت مزاج شدهاید و
یا اینكه درد شما شدید و ناگهانی و همراه با بیحسی و ضعف عضلات كمر و یا پا است، هیچگونه
تاخیری در مراجعه به پزشك جایز نیست.
برای تشخیص بیماری سیاتیك، پزشك از شما در مورد سابقه
بیماریتان سوال خواهد كرد و سپس یك معاینه بالینی كامل با توجه ویژه به ستون مهرهها
و پاهای شما انجام خواهد داد. در طی معاینه بهطور معمول چندین آزمون پایهای، جهت
بررسی قدرت عضلات و رفلكسهای شما انجام میشود. مثلا پزشك از شما میخواهد كه بر
روی انگشتان پا و یا پاشنهپایتان راه بروید و یا اینكه بهصورت طاق باز دراز
بكشید و به آرامی یك پای خود را بهصورت مستقیم بالا ببرید. دردی كه در
اثر بیماری سیاتیك ایجاد میشود، معمولا در اثر این فعالیتها بدتر میشود.
تصویربرداری هم از رایجترین اقداماتی است كه برای تشخیص بیماری شما انجام میشود.
درمان سیاتیك، راحت و آسان
درد سیاتیك بیشتر وقتها به خوبی به درمانهای سرپایی جواب میدهد.
در واقع شما میتوانید زندگی روزمرهتان را ادامه دهید و فقط بایستی از انجام فعالیتهایی
كه ممكن است درد شما را بدتر كنند، پرهیز كنید. اگر چه استراحت به مدت یك تا چند
روز سبب بهبودی نسبی بیماری میشود، ولی توجه داشته باشید كه استراحت در بستر به
مدت طولانی و عدم فعالیت علائم شما را بدتر خواهند كرد. قبل از اینكه به یكسری
توصیهها برای بهبود درد شما اشاره كنیم، تاكید میكنیم كه چنانچه درد شما با گذشت
زمان بهتر نشد، حتما به پزشك مراجعه كنید زیرا درصورت عدم درمان، ممكن است دچار
عوارضی مثل آسیب دائمی عصب، از دست رفتن حس و حركت در اندام مبتلا و یا حتی از بین
رفتن عملكرد روده و یا مثانه شوید.
اقدامات معمول جهت درمان بیماری سیاتیك در منزل عبارتند از:
* استفاده از كیسه یخ: مقداری یخ
در یك حوله تمیز قرار دهید و آن را به مدت حداقل 15 تا 20 دقیقه بر روی ناحیه
دردناك قرار دهید. این عمل را روزی 4 مرتبه تكرار كنید. كیسه یخ باعث كاهش التهاب
در محل میشود.
* استفاده ازكیسه آب گرم: پس از 48
ساعت از شروع درد، بهتر است در نواحی آسیبدیده، از گرما استفاده كنید. چنانچه درد
شما ادامه داشت، سعی كنید بهطور تناوب كیسههای گرم و سرد را بر روی ناحیه مبتلا
قرار دهید.
* انجام حركات كششی: ورزشهای كششی غیرفعال به شما كمك
میكنند تا زودتر خوب شوید. از انجام حركات پرتابی و یا پیچشی جدا پرهیز كنید.
* داروهای ضددرد: آسپرین، استامینوفن و بروفن معمولترین
داروهای ضددردی هستند كه مورد استفاده قرار میگیرند، ولی استفاده بیش از مقادیر
توصیه شده، نه تنها نفعی برای شما ندارد، بلكه بسیار زیانآور است، زیرا این
داروها در صورت استفاده بیش از حد دارای عوارض جانبی نظیر تهوع، خونریزی از معده و
یا زخمهای دستگاه گوارشی هستند. برای جلوگیری از چنین حالتی، استفاده از پمادهای
پیروكسیكام و دیكلوفناك هم مناسب است.
علاوه بر این داروها در برخی از موارد ممكن است پزشك با توجه
به علائم بیماری از داروهای دیگری نظیر شلكنندههای عضلانی، داروهای ضدافسردگی
و… استفاده كند، ولی استفاده از اینگونه داروها فقط با دستور پزشك امكانپذیر
است.
* فیزیوتراپی: اگر دیسك شما از جای خود بیرون زده
است، فیزیوتراپی نقشی اساسی در بهبودی شما دارد.
هدف از انجام ورزشهایی كه بهطور معمول در فیزیوتراپی انجام
میشوند، كمك به قرار گرفتن بدن و اندام شما در وضعیت صحیح، تقویت عضلاتی كه از
كمر شما حمایت میكنند و نیز كمك به تقویت انعطافپذیری بدن شما است.
* انجام ورزشهای معمولی: ورزش موجب
آزاد كردن اندورفینها (مورفین درونی بدن) میشود. اندورفینها واسطههای شیمیایی
هستند كه از رسیدن پیامهای درد به مغز جلوگیری میكنند. ورزش با تحریك آزاد شدن اندروفینها در
مقابله با ناراحتیهای مزمن كمك بسیاری میكند.
در مورد درد سیاتیك، تركیب ورزشهای هوارسان با ورزشهایی كه
انعطافپذیری شما را بهبود میبخشند، میتواند در جلوگیری از تغییرات وابسته به سن
در كمر شما موِثر باشد.
چنانچه مجموعه درمانهای فوق در طی چندین ماه نتوانند درد شما
را كاهش دهند، ممكن است انجام درمانهای دیگرنظیر تزریق كورتن به پردههای نخاعی و
یا انجام عمل جراحی ضرورت پیدا كند.
پیشگیری
اگرچه تنها در 5 درصد موارد علت كمردرد، سیاتیك است، اما اگر
دچار آن شوید، واقعا آزارتان میدهد. انجام اعمال زیر میتواند نقش كلیدی در
مراقبت از كمر شما داشته باشد:
* ورزش كردن به طور منظم: مهمترین
كاری كه بر سلامت كمرتان و البته سلامت كلی بدنتان میتوانید انجام دهید، ورزش
كردن است. در طی ورزش، بهتر است تمركز شما بیشتر بر روی عضلات شكم و كمرتان باشد،
زیرا این عضلات جهت راست ایستادن و قرار گرفتن شما در وضعیت مناسب بدنی ضروری
هستند.
انجام ورزشهایی نظیر یوگا، استفاده از دوچرخههای ثابت و
تردمیل به قوی نگاهداشتن این عضلات كمك میكنند. البته میتوانید دوچرخهسواری
را در خارج از منزل هم انجام دهید ولی ابتدا باید مطمئن شوید كه صندلی و دستگیرههای
دوچرخه در وضعیت مناسبی برای بدن شما تنظیم شدهاند.
* درست بنشینید: یك صندلی خوب باید بتواند بهخوبی
از قوس كمری شما حمایت كند. اگر چنین نیست، برای حفظ این قوس در هنگام نشستن، بهتر
است از یك بالش نرم در پشت كمرتان استفاده كنید. سعی كنید در فواصل بین فعالیتهای
نشستنتان حتما بهطور تناوب استراحت كنید، حتی اگر استراحت كردن شما فقط بهصورت
راه رفتن در اداره باشد. در حین رانندگی هم سعی كنید صندلی شما وضعیت مناسبی داشته
باشد و وضعیت آن را طوری تنظیم كنید كه لازم نباشد جهت دسترسی به پدال گاز، پای
خود را به سمت آن پرتاب كنید!
* وضعیت بدنی مناسبی داشته باشید: آگاهی از
اینكه چگونه باید درست بایستید و درست بخوابید و نیز آشنایی با صحیح بلند كردن
اجسام سنگین، تاثیر بسیاری جهت حفظ و نگهداری كمر شما دارد.
اگر قرار است برای مدت زمان طولانی بایستید، سعی كنید بهطور
تناوب بر روی یك پایتان تكیه كنید و به پای دیگر استراحت دهید و یا اگر قرار است
در حالت ایستاده چیزی را بخوانید، بهجای آنكه جهت خواندن آن، به سمت جلو خم شوید،
كتاب را بلند كرده و جلوی چشمانتان بیاورید.
جهت حفظ بهترین حالت هنگام خوابیدن بهتر است روی یك تشك سفت
بخوابید و از بالش جهت حمایت كمرتان استفاده كنید، ولی از بالشهایی كه موجب میشوند
گردن شما بیش از حد بالا رفته و زاویه تندی ایجاد كند، به هیچوجه استفاده نكنید.
* بلند كردن یك جسم سنگین: ابتدا
تصمیم بگیرید كه آن را كجا میخواهید قرار دهید و چگونه قصد دارید آن را به آن
نقطه برسانید. جهت بلند كردن یك جسم سنگین، كمرتان را خم كنید بلكه زانوهایتان را
خم نكنید و آن جسم را بلند كنید. جسم سنگین را نزدیك به بدنتان حمل كنید و هیچگاه
بر روی كمرتان نچرخید، بلكه سعی كنید با محور كردن پاهایتان، بر روی پاهایتان
بچرخید. هنگامی كه خسته هستید از حركت دادن اجسام سنگین جدا خودداری كنید زیرا
خستگی موجب میشود با سختی و رنج بیشتری حركت كنید. هرگز سعی نكنید جسمی را كه
احساس میكنید سنگینتر از توانایی شماست، بلند كنید.
درمان سیاتیك با ورزش
بیماری سیاتیك ممكن است علل گوناگونی داشته باشد. این عارضه
عصبی آزار دهنده معمولاً موجب درد گزنده ای در كپلها می شود كه تا ساق پا و غالباً
پایین پاكشیده می شود . عارضه سیاتیك غالباً با ضعف و كرختی همراه است . فتق دیسك ،
التهاب مفصل ، مهره ها و التهاب عصب سیاتیك همه ممكن است علت این مسئله باشند .
به عقیدة پزشكان چینی التهاب عصب سیاتیك ممكن است ناشی از
سرماخوردگی ، جذب مواد سمی از محیط زیست یا التهاب بافتهای اطراف باشد . خوشبختانه
این نوع سیاتیك در مقابل ورزش واكنش مساعدی نشان می دهد .
نكته :
هنگام حمله های حاد سیاتیك عصبی نباید ورزش كرد اما در مرحله
مزمن ماساژ و تمرینهای ورزشی كمك كننده است .
وسایل مورد نیاز
برای نوعی ماساژ كه در التهاب مزمن عصب سیاتیك بسیار موثر است
تهیه ابزار ساده و خاصی لازم است یك میله چوبی را در چند لایه پارچه بپیچید و در
ماساژها از آن كمك بگیرید .
روش ماساژ
با میله چوبی كه تهیه كرده اید خود را بزنید ! از كمر شروع
كنید و پشت را دور بزنید و بعد با سن و ساق پاهایتان را هر گروه از عضله ها را
باید ۵ تا ۱۰ دقیقه
بزنید . این كار را ۳
تا ۵ بار در روز تكرار كنید .
تمرینهای ورزشی
پس از ماساژ بیمارانی كه در مراحل اول بهبودی هستند می توانند
در حالی كه در بستر دراز كشیده اند تمرینهای زیر را انجام دهند :
۱- در حالی كه در بستر خوابیده اند و پاها خمیده است ، زانوها را
به هم فشار دهید . بعد سعی كنید با دستها آنها را از هم جدا كنید، در حالی كه
عضله های مقابل مقاومت می كنند و می كوشند كه زانوها به هم فشرده باشند ، ۳۰ ثانیه این كار را ادامه دهید .
۲- در حالی كه خوابیده اید و پاها خمیده است ، پاها را یكی یكی
راست كنید اما ران ها را موازی هم نگه دارید هر پا را ۳۰ ثانیه بالا نگه دارید .
۳- به پهلو دراز بكشید ، با سن كمی خمیده و سمت دردناك رو به بالا
باشد . پای دردناك را آرام در حدود یك دقیقه عقب و جلو ببرید .
۴- روی تخت بنشینید ،از عقب به دستها تكیه دهید . هر پا را به
نوبت دراز و خم كنید . این حركت را هشت بار تكرار كنید . اما اگر احساس ناراحتی
كردید تعداد حركات را كمتر كنید
.
وقتی كه دردتان كمتر شد و رو به بهود رفت می توانید تمرینات
زیر را هم به دنبال ورزشهای فوق ادامه دهید :
۵- در حالی كه روی یك صندلی نشسته اید و پاهایتان كمی خمیده است ،
دستها را روی پاها بگذارید ، از كمر به جلو خم شوید و بگذارید دستها روی پاها تا
نوك انگشتان پایتان بلغزد . این حركت را ۴ بار تكرار كنید .
۶- روی تخت بنشینید و پاها را دراز كنید ، آرام به جلو خم شوید و
سعی كنید نوك پاها را لمس كنید . این حركت را چندبار تكرار كنید
۷- بایستید و یك شئی را محكم بگیرید و پای دردناك را آرام به جلو
و عقب تاب بدهید . زانوهایتان نسبتاً سست باشند . این حركت را تا ۵ دقیقه ادامه دهید .
۸- دستها را روی باسن خود بگذارید و سنگینی خود را به روی پای
راست بدهید و آن را خم كنید و پای چپ را به سمت چپ دراز كنید . بایستید و حركت را
با پای دیگر تكرار كنید . این حركت را از هر طرف ۸ بار تكرار كنید .
۹- در حالی كه ایستاده اید و دستها را روی باسن خود گذاشته اید از
كمر كمی به جلو و سپس به عقب خم شوید این حركت را ۸ بار تكرار كنید به تدریج بیشتر و بیشتر خم شوید .
۱۰- یك میله افقی را بالای سرتان قرار دهید و آن را بگیرید . بدن
را آرام از یك سو به سوی دیگر بگردانید ( حركت عمدتاً باید در بازوان و شانه شما
باشد ) بالا تنه در حال چرخش به چپ و راست باید راست باشد .
این
ورزش را روزی ۲ یا ۳ بار انجام دهید .
:: موضوعات مرتبط:
درمان سیاتیک با ورزش
